Değişimi sağlayacak olanlar otomatlar

Herkes hayatında en az bir kez bir otomatı (1) şans bu ya, para haznesinde unutulmuş bir miktar para vardır umuduyla kontrol etmiştir ya da (2) parasını yerleştirdikten sonra yayların arasında sıkışan ürünü almak için tekmelemiştir. Bugün, otomatlar modernleştiriliyor fakat yine de 2 numaralı konunun üstesinden gelinemeyebiliyor. Örneğin; 1 numara için temassız ödeme bir çözüm olabilir; fakat 2 numara için olmaz. Bu yüzden de siz sıkışıp kalmış ürünü almak için kendinizi hala makineye tekmeler halde bulabilirsiniz. Yine de, tersine işleyen otomatların gelmesiyle 2 numaralı alışkanlık da değişti: Bu makinelerin içine bir şeyler eklediğinizde – para değil – sizi ödüllendiriyorlar. İlginç değil mi? Gelin otomatların değişimi yönetmek için nasıl kullanıldığına bakalım.

Plastik şişelerle beslenen otomat… Sydney sokalarına yerleştirilen bu otomatlara attığınız her plastik şişe, size ödül olarak geri dönüyor.

Otomatla geri dönüşüm

Geri dönüşüm, çöpleri ayırmak ve her birini doğru çöp kovasına atmak demek. Planet Aid’e göre, geri dönüşüm oranları bir ülkeden diğerine büyük farklılık gösteriyor.

Bazı insanlara sinir bozucu gelen geri dönüşüm, bazı insanlar için ise doğal bir şey. İnsanları geri dönüşüme yönlendirmek için çok farklı yollar var: Farkındalıklarını artırmak, kurallar koymak ya da bunu eğlenceli bir aktiviteye dönüştürmek. Ters otomatların kullanılması bunun en orijinal yollarından biri. Kullanıcılar yalnızca çevre için olumlu bir hareket yapmış olmaktan dolayı iyi hissetmiyor, aynı zamanda bunun için ödüllendiriliyorlar. Georges’un da söylediği gibi, “Başka?”

Planet Aid… Geri dönüşüm oranları dünya üzerinde ülkeden ülkeye farklılık gösteriyor.

Yeni İEB: İç, Ekle, Bağır!

2013’te IKEA; cam, plastik ve alüminyum içecek kutularının geri dönüşümünü sağlamak için Edinburg ve Glasgow’daki mağazalarında ters otomatlar kullanmaya başladı. Makineye atılan her bir madde için müşteriler, mağaza içinde kullanabilecekleri 0,10 poundluk bir hediye çekiyle (ki bu da VARIERA / UTRUSTA ürününü alabilmeleri için makineye yaklaşık 320 adet daha içecek kutusu atmaları gerektiği anlamına geliyor) ya da mağazanın seçtiği hayır kurumlarından birine yine 0,10 poundluk bağış yapmakla ödüllendirildiler.

Aynı şekilde, Sydney ve Pekin de 2014’te kendi içecek kutusu geri dönüşüm makinelerini kurdular. Pekin’de, boş plastik şişelerini makineye atan insanlar toplu taşıma araçlarında kullanmak üzere ekstra kredi ve mobil telefonları için ekstra dakika ile ödüllendirildi. Ödül ise makinedeki barkod okuyucu yoluyla, makineye atılan maddenin değerine göre belirlendi. Sydney’de de makine benzer şeylerle besleniyor: Boş içecek tenekeleri ya da plastik şişeler. Fakat ödüller daha farklı. Seçeneklerse şunlar:

l Açıkhava sineması bileti için listeye alınmak

l 16 GB’lık iPad Mini 2 için listeye alınmak

l Caminito Food Truck’la 1 kişi fiyatına 2 kişilik yemek teklifi

l Ödülü Clean Up Australia ya da OzHarvest’a bağışlamak

l Bunların yanında, en şanslı kişi makine tarafından rastgele seçilecek ve ücretsiz otobüs seyahati kazanacak.

Fashion Revolution… Berlin’e kurduğu 2 euroluk tişört otomatıyla adeta vicdanları sorguluyor.

Aynı yıl, Türkiye kendi konseptini tanıttı: Başıboş kedi ve köpekleri besleyen, içecek kutusu geri dönüştürme makinesi! Makinenin tepesindeki delikten geri dönüştürülebilir boş plastik şişe ya da teneke atıldığında, makine bir kaseyi mama ile dolduruyor. Eğer şişenin içinde hala içecek varsa ve kişi bu sıvıyla beraber makineye atarsa bu sıvı, makine tarafından daha alçaktaki bir delik vasıtasıyla mamanın olmadığı kaba boşaltılıyor. Bunun yanında, makine güneş enerjisiyle çalışıyor. Kedi ve köpeklerin dışkılarını da temizleyen benzer bir makine olsaydı harika olurdu.

Gelin Kanye West’in kullandığı ters otomatı resmedelim:

Seçenek 1: İnsanlar en son albümünü (The Life Of Pablo) satın aldıkları ya da ona bağış yaptıkları yerde kendisinden ve zenginleştirilmiş hayat tarzından kareler izleyebilir; iki durumda da 53 milyon dolarlık borcunu ödemesine yardımcı olabilirlerdi.

Seçenek 2: Gerçekten para veren bir ters otomat kurulurdu ve Kanye de 53 milyon dolarlık borcunu ödeyebilmek için dünya üzerindeki en çevreci insan haline gelirdi.

Türkiye’den örnek… Geri dönüşüm otomatları sokak hayvanlarının beslenmesi için kullanılıyor.

Otomatlarla algıyı değiştir

The Coca-Cola Company’nin 2013 yılında hazırladığı “Small World Machines – Bringing India and Pakistan Together” isimli harika kampanyasını hatırlıyor musunuz? Bu makine yoluyla, Hintliler ve Pakistanlılar birbirleriyle etkileşime, bağlantıya geçmiş, oyun oynamış ve mutluluklarını paylaşmışlardı. Katılımcılar, her iki tarafın da çok fazla ortak noktası olduğunun farkına vardı. Böyle bir girişim, engellerin ve stereotiplerin yıkılmasının göründüğü gibi zor olmadığını gösterdi.  Özellikle de günümüzün dünya network’ü içinde! Ve bir sürü yeni arkadaş yarattı!

2015’te, Bagladeş’teki Rana Plaza yıkımının ikinci yıldönümünde Fashion Revolution, Berlin’de 2 euro’ya bir tişört teklifi sunan bir otomat kurarak sosyal bir deney gerçekleştirdi. Parayı attıktan sonra insanlar kendi bedenlerini seçmeye yönlendirildi ama karşılaştıkları şey işçilerin çalışma koşullarını gösteren bir video oldu… İnsanların farkındalıklarını artırdıktan sonra, “Hala bu 2 euro’luk tişörtü almak istiyor musun?” sorusu ekranda belirdi, sonrasında da 2 seçenek çıktı: “Satın Al” ya da “Bağışla”.

Geri dönüşüm bir ürünün hayatının sonunda gelir. Yani güzel uygulamalara teşvik etme konusunda bir diğer olasılık, kaynaktan geriye doğru gitmek olabilir. Yakın zamanda, Hamburg şehri kendi “Sürdürülebilir Üretim İlkeleri”ni yayınladı. Genel olarak satın alıcılar, bir ürün ya da hizmet satın alırken onu maliyet ve çevresel etki bazında değerlendirme fırsatını kullanmaya davet edildiler. Ek olarak klavuza, plastik şişeler gibi kaçınılması gereken ürünlerin kısa listesi de eklendi. Bakalım bu bir esin kaynağı olacak mı…

 

Tina Ly

Freelance Consultant

Bu yazı Campaign Türkiye’nin Mart 2016 tarihli sayısında yayınlanmıştır.